Weer Servicedienst Leeuwarden/Wytgaard

De servicedienst voor al uw weersinformatie!
 





 

Elfstedentochten door de jaren heen

Op 2 januari 1909 werd de eerste officieel georganiseerde Elfstedentocht gereden.
De schaatssport is veel ouder. Er werd op 19 december 1676 in Noord-Holland een
Twaalfstedentocht gereden. Claes Arisz Caescooper uit Koog aan de Zaan schrijft in zijn
dagboek dat hij een schaatstocht langs twaalf steden in Noord-Holland volbracht.
Caescooper hield zestig jaar lang een notitieboek met gegevens van weer,
hoogwater en ijs op
de Zaan. Uit historische bronnen blijkt dat het
meer dan eens gebeurd is dat liefhebbers op een
winterdag langs elf Friesche steden schaatsten, onder meer in 1809, 1848, 1868 en 1891.
In de 'barre winter van negentig', zoals schrijver Herman de Man die laatste winter noemde,
hebben honderden schaatsers de Elfstedentocht op eigen initiatief volbracht. Toen is het idee
geboren voor een georganiseerde tocht. Begin januari 1909 was het zover. Op 15 januari 1909 is
de Vereniging de Friesche Elf Steden 
opgericht. De Elfstedentocht heeft inmiddels vijftien keer
plaatsgevonden, het laatst op 4 januari 1997. In de zachte winters in de 21e eeuw was er amper
natuurijs. De opwarming heeft de kans op ijsvorming al gereduceerd en de komende jaren wordt
het er niet beter op. Volgens de klimaatscenario's van het KNMI ligt de wintertemperatuur rond
het midden van de eeuw nog eens zo'n 1 tot 2 graden hoger.

Toch is er voor schaatsers een lichtpuntje. Hoewel de kans op kou in de winter kleiner wordt
blijft ons klimaat ook uitschieters 
naar beneden houden. Een koudegolf of een ijswinter zoals we
in jaren niet hebben meegemaakt is nog altijd mogelijk. Of er dan weer een Elfstedentocht komt,
hangt af van tal van factoren, zoals de enorme publieke belangstelling en de veiligheid.
Gunstig is dat de weerberichten waar het Bestuur de beslissing op baseert nauwkeuriger zijn
geworden, wat het aantal twijfelgevallen reduceert. Spelbreker blijft echter het warmere klimaat.
Onderzoekers hebben aan de hand van de verwachte temperatuurstijging berekend hoe vaak de
Elfstedentocht in deze eeuw nog zou
kunnen plaatsvinden. Volgens berekeningen en afhankelijk
van de opwarming zou deze eeuw nog vier tot tien Elfstedentochten opleveren, een kans van
vier tot tien procent. Afgezien van alle organisatorische factoren en wakken kan de tocht alleen
georganiseerd worden als de ijsdikte over de hele route minstens 15 cm. is.
 
  de dag:
     
de winnaar(s) (m/v):
 
de tijden:
 
1ste Zaterdag 2 januari 1909
Het weer: dooi 
Het ijs: zacht en nat
Minne Hoekstra   13 uur en 50 min.
       
2de Woensdag 7 februari 1912
Het weer: temperaturen boven nul
Het ijs: zacht
Coen de Koning 11 uur en 40 min.
       
3de Zaterdag 27 januari 1917
Het weer: lichte vorst
Het ijs: oneffen, slecht
Coen de Koning 9 uur en 53 min.
       
4de Dinsdag 12 februari 1929
Het weer: strenge kou
Het ijs: matig
Karst Leemburg 11 uur en 9 min.
       
5de Zaterdag 16 december 1933
Het weer: vorst / windstil
Het ijs: goed
Abe de Vries
Sipke Castelein
9 uur en 5 min.
d.z.t.
       
6de Dinsdag 30 januari 1940
Het weer: strenge vorst
Het ijs: besneeuwd, matig
Auke Adema
Sjouke westra
Dirk van der Duim
Cor Jongert
Piet Keijzer
Sjoerdtsje Faber
11 uur en 30 min.
d.z.t.
d.z.t.
d.z.t.
d.z.t.
onbekend
       
7de Donderdag 6 februari 1941 Auke Adema 9 uur en 19 min.
  Het weer: net boven nul Wopkje Kooistra onbekend
  Het ijs: behoorlijk    
       
8ste Donderdag 22 januari 1942
Het weer: vorst en windstil
Het ijs: hard en glad
Sietze de Groot 8 uur en 44 min.
       
9de Zaterdag 8 februari 1947
Het weer: bar
Het ijs: op veel plaatsen slecht
Jan van der Hoorn 10 uur en 50 min.
       
10de Woensdag 3 februari 1954
Het weer: lichte vorst
Het ijs: ideaal
Jeen van den Berg 7 uur en 35 min.
       
11de Dinsdag 14 februari 1956
Het weer: strenge vorst
Het ijs: hobbelig
Jeen Nauta
Anton Verhoeven
Jan van der Hoorn
Aad de Koning
Maus Wijnhout
8 uur en 46 min.
d.z.t.
d.z.t.
d.z.t.
d.z.t.
       
12de Vrijdag 18 januari 1963
Het weer: strenge vorst, stuifsneeuw
Het ijs: slecht en veel scheuren
Reinier Paping 10 uur en 59 min.
       
13de Donderdag 21 februari 1985
Het weer: lichte dooi
Het ijs: redelijk tot goed, nat
Evert van Benthem
Lenie van der Hoorn
6 uur en 46 min.
7 uur en 33 min.
       
14de Woensdag 26 februari 1986
Het weer: goed
Het ijs: redelijk tot goed
Evert van Benthem
Tineke Dijkshoorn
6 uur en 55 min.
onbekend
       
15de Zaterdag 4 januari 1997
Het weer: zeer koud
Het ijs: redelijk tot goed
Henk Angenent
Klasina Seinstra
6 uur en 49 min.
onbekend
       
16de Februari 2012: het kon terecht niet !  

Uitleg:

Voor mijn vergelijking heb ik de vorstperiode 1996-1997 met op 4 januari 1997 de
Elfstedentocht genomen, aangezien deze periode veel overeenkomst had met de afgelopen
vorstperiode. Ook viel er toen wat sneeuw, met vele dagen een sneeuwdek van 2 á 3 cm. en ook
zonnig met ook keihard zwart ijs. Ik ben uitgegaan van mijn weerstation Leeuwarden omdat dat
ongeveer een gemiddelde is van Friesland ten opzichte van de route van de Elfstedentocht.
In 1997 werd na 16 dagen vorst, vanaf de eerst ijsdag op 20 december, op 4 januari een
vorstgetal bereikt van 83.5 graden. Vorstgetal is maximum- en minimum temperatuur opgeteld
en gedeeld door twee = per dag gemiddeld 5.2 graden "vorst". De afgelopen vorstperiode 2012
heeft een vorstgetal van 74.7 graden opgeleverd. Vanaf de eerste ijsdag 30 januari t/m
12 februari is 14 dagen. 74.7 graden gedeeld door 14 = 5.3 graden "vorst". De 83.5 graden van
toen die theoretisch nodig was om de tocht door te laten gaan, gedeeld door het gemiddelde
van nu 5.3 = 16 dagen. 30 januari was de eerste ijsdag van de afgelopen vorstperiode +16 dagen
= 14 februari 2012 = DOOI!  Waarbij nog opgemerkt dat in 1997 de "vorst" 0.1 graden gemiddeld
minder per dag was dan in de afgelopen vorstperiode. Verder was er op 29 december 1996 een
kortstondige dooi-inval met +3.2 graden, lichte regen en ijzel die de volgende dag met sneeuw
werd afgeslagen en er volgden daarna nog vier dagen met matige tot strenge vorst tot aan de
tocht. Dit ontbrak er nog net aan bij de afgelopen vorstperiode.

Conclusie: Als vermoedelijke datum ingehaald was dan had het theoretisch mogelijk geweest,
als deze datum voor ons uit was blijven schuiven of verder in de toekomst was komen te liggen,
dan was het ook theoretisch niet mogelijk geweest en uiteraard niet meer na de doorzettende
dooi! Achteraf bezien heeft het Elfstedenbestuur een goede, maar voor velen een iets te vroege,
eindbeslissing genomen.

Weerman Siep de Boer, 15 februari 2012.

Elfstedentocht-winnaressen eindelijk officieel erkend
als winnaressen van de vrouwenwedstrijd

Het heeft even geduurd, maar de laatste drie winnaressen van de Elfstedentocht zijn
maandagavond officieel erkend als winnaressen van de vrouwenwedstrijd. Dat gebeurde aan
het einde van het tv-programma M, op NPO1. Wiebe Wieling, voorzitter van de Elfstedentocht,
hoopte dat zijn koninklijke vereniging nu eindelijk iets recht had gezet. ,,Want jullie prestatie’,
vertelde hij aan Klasina Seinstra (winnares in 1997), Tineke Dijkshoorn (1986) en
Lenie van der Hoorn (1985), ,,is net zo fantastisch als de overwinningen van de mannen.’’
Tot aan 1997 was de Elfstedentocht alleen een wedstrijd voor mannen. Nadat Seinstra toen in
een sprint Gretha Smit had geklopt, besloot de Elfstedenvereniging de vrouwen bij een
eerstvolgende editie een eigen wedstrijd te geven. Bij die gelegenheid (wanneer hangt van de
winter af) zullen de vrouwen een kwartier later aan hun race beginnen dan de mannen.
In alle voorgaande edities startten beide geslachten nog tegelijkertijd.

Oprecht blij

,,Ik gun het die meiden van nu zo’’, zei Seinstra in de tv-show. ,,Niet alleen de
marathonschaatssters, maar alle schaatsers. Ik besef echt dat ik ongelooflijk veel geluk heb
gehad dat ik een Elfstedentocht heb mogen rijden. Dat is nu, 24 jaar later, eigenlijk
onvoorstelbaar.’’ Seinstra uit Sintjohannesga, was in 1997 28 jaar en zwanger toen ze de
200 kilometer lange race won.
 

Eindelijk oorkonde en Elfstedenvaas voor drie winnaressen

Wieling was gisteravond oprecht blij dat het drietal vrouwen in het zonnetje werd gezet op een
voor de Elfstedenvereniging historische dag. Op 18 januari 1963 werd volgens de insiders door
barre weersomstandigheden de zwaarste Elfstedentocht ooit verreden. Reinier Paping won die
zogenoemde ‘Hel van ‘63’.

Verleden niet terugdraaien

,,Als Elfstedenvereniging zaten wij hier ook wel een beetje mee’’, vertelde Wieling. ,,Wij kunnen
het verleden niet terugdraaien, dat is geweest. Maar nu willen we nu niet langer achterblijven.
We willen jullie toch een beetje huldigen.’’ Wieling had voor alle drie een oorkonde meegenomen
met daarop het jaar waarin ze als eerste vrouw finishten. Daarnaast kregen de dames een
stijlvolle vaas in de vorm van het Elfstedentochtparkoers uitgereikt.
En als klap op de vuurpijl
krijgen alle twaalf vrouwen die ooit als eerste vrouw de finishlijn in Leeuwarden passeerde een
naamsvermelding op het monument voor de Elfstedenschaatshal, maakte Wieling bekend.
,,Op de achterkant staan de namen van alle winnende mannen gegraveerd. Jullie komen op de
voorkant. Het wordt echt tijd vrouwen een echte plek te geven. Ik hoop dat we hiermee het
verleden een beetje recht zetten.’’

Bron: Leeuwarder courant

Een ijsfraude uit februari 1986

Sneek. - De rijkspolitie in Friesland heeft een arrestatie verricht in de affaire van het te zwakke ijs
in de provincie. De zaak kwam aan het rollen toen ijsmeester Kroes in Littenseradiel de dikte van
het ijs van de Zwette wilde laten opmeten. Het viel hem daarbij op dat de structuur van de lichte
sneeuwlaag op het (slechte)ijs afweek van de normale kristalvormen. Het spul wilde ook niet
smelten in de hand. Onderzoek in het gerechtelijk laboratorium van Scharnegoutum bracht aan
het licht dat de Zwette in de omgeving van de Weidumerbrug over een groot oppervlak was
bewerkt met strooizout. Achterdocht rees toen elders op de route, bij de eilandjes van
Langerhans tussen Oude Lije en Wier, een reeks zeer grote, vrijwel cirkelvormige wakken werd
aangetroffen. Een assistent van Kroes vond even later in een rietkraag een nog warme
kettingzaag. Een groot aantal open plekken en gapende wakken bij Sneek ("Half Sneek ligt nog
open"), had voorzitter Sipkema van de Elfstedenvereniging iets eerder nog gezegd, deed voor de
ijsmeester en zijn mannen de deur dicht. Want toen vlak bij één der wakken een pneumatische
hamer werd gevonden, een instrument waarmee doorgaans beton en asfalt wordt
opengebroken, besloot Kroes de politie in te schakelen. Die formeerde onmiddellijk een Speciaal
Team. Een politiehelikopter nam nog geen uur later op de Luts bij de Galamadammen een man
waar, die met een hete-luchtkanon trachtte het ijs te laten smelten. Na aanhouding bleek het om
de 27-jarige veehouder Evert van B. uit Sint-Jansklooster te gaan. De man verklaarde tot de
vernieling te zijn gekomen, omdat hij het niet kon verkroppen dat Reinier Paping een dikke
twintig jaar met zijn Elfstedenoverwinning heeft kunnen pronken, terwijl hij zelf nu de kans liep
die titel na een jaar al te kunnen verliezen. De politie wilde niet verder op de achtergronden en
de identiteit van de verdachte ingaan. "Een diep menselijke tragedie" aldus ir. Sipkema, zijn
stropdas schikkend voor het journaal van 8 uur, waarin hij het geheime plan voor een
Friese Elf steden kunstijsbaan zou onthullen.

Weer Servicedienst Leeuwarden/Wytgaard bron: Con Tuyl.