Weerservicedienst Leeuwarden/Wytgaard

De servicedienst voor al uw weersinformatie!
 



HET WEER, NADER VERKLAARD


Molenwind

 De eerste windmeters stammen uit het eind van de 19de eeuw, maar ook van de eeuwen daarvoor zijn
er gegevens over het windklimaat. Zeevarenden hielden precies bij hoeveel zeil ze moesten voeren en bepaalden op basis daarvan de sterkte van de wind. De wind werd ook geschat uit fluittonen of de
hoogte van de golven. Scheepsjournalen uit de zeventiende eeuw van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) zijn een bron van historische windgegevens. De Engelse Royal Society, die begon
met de coördinatie van waarnemingen, werkte met een vereenvoudigde windschaal van de Engelse schrijver Daniel Defoe. Hij is bekend om zijn boek over zeeman Robinson Crusoe (1719).
Dergelijke windschalen konden alleen boven zee worden gehanteerd. Boven ons land werd de wind
afgeleid uit de wieken van molens. Dat was een vondst van Jan Noppen (1706-1734), een befaamd
opziener van de waterstaat. Ambtshalve hield hij zich op huize Swanenburgh in Halfweg bij Amsterdam
bezig met het bijhouden van het weer en was daarmee een voorloper van het KNMI.
Noppen introduceerde een 17-delige molenwindschaal: windkracht 8 volgens de huidige schaal van
Beaufort komt overeen met 13 of 14 aan molenwind volgens Noppen. Van belang was de hoeveelheid
zeil op de wieken; hoe harder het woei, hoe meer zeil opgerold (gezwicht) werd. Vanaf windkracht 8
hebben de wieken geen zeil.

Waait het nog harder dan is malen te gevaarlijk. Later zijn vereenvoudigde versies van de
molenwindschaal gebruikt en zo gebruikte waarnemer Pieter de Leeuw in 1809 een gecombineerde
9-delige schaal waarin het effect van de wind op zeilschepen en molens was beschreven.
Tegenwoordig wordt de windkracht (ook op teletekst) uitgedrukt in Beaufort een Ierse admiraal die
windsterkte baseerde op de hoeveelheid zeil van een groot schip. Hij bedacht een 13-delige schaal,
windkracht 0 is windstil, windkracht 9 is storm en windkracht 12 is orkaan.
Klimaatonderzoekers hebben veel belangstelling voor de historische meetgegevens omdat ze een
indruk kunnen geven van het klimaat van eeuwen geleden. Op basis daarvan is vastgesteld dat het
klimaat de laatste decennia is veranderd. Het windklimaat blijkt, zover is onderzocht, in grote lijnen
nauwelijks veranderingen te vertonen.  

Weerservice Wytgaard (Fr.), bron: KNMI, de Bilt