HET WEER, NADER VERKLAARD
de (oudere) verhalen zijn soms niet meer helemaal up to
date, onze excusses daarvoor, red.

Anderhalve eeuw stormwaarschuwingen

Op 22 januari 1864 ging in ons land de stormwaar-
schuwingsdienst van start. Buys Ballot, meteoroloog
en oprichter van het KNMI, nam het initiatief om
stormwaarschuwingen uit te geven. De eerste hoofd-
directeur van het weer werd vooral bekend door zijn
Wet over het verband tussen wind en luchtdruk: met
de rug naar de wind ligt het lagedrukgebied op het
noordelijk halfrond links en het hogedrukgebied
rechts. Die wetmatigheid die hij aan de hand van
metingen aantoonde maakte het mogelijk om de
windkracht in te schatten en weersverwachtingen te
maken. Hij wist de minister van Binnenlandse Zaken
te overtuigen van het nut van stormwaarschuwingen
voor de scheepvaart. Voor een zeevarende handels-
natie als ons land was de veiligheid op zee van het
grootste belang zeker ook voor de economie.
Storm had al vaak tot grote problemen geleid. Diepe
indruk maakte indertijd de beruchte Pinksterstorm
op 26 en 27 mei 1860, een plotselinge zomerstorm
waarbij veel schepen voor de kust van Scheveningen
vergingen.  Ongetwijfeld heeft deze stormramp een
rol gespeeld om een draagvlak te creëren voor een
speciale stormwaarschuwingsdienst. Buys Ballot ont-
wikkelde voor de communicatie van zijn stormwaar-
schuwingen een seinpaal, aeroklinoskoop genaamd.
Daarmee kon hij aangeven hoe groot het verschil in
luchtdruk was ten zuiden en noorden van het land.
Hoe groter de drukverschillen, hoe harder de wind en
hoe groter het gevaar. Die seinpalen werden op ver-
schillende plaatsen langs de kust opgesteld.
Zo konden zeevarenden zien of de kust veilig was of
dat er storm op komst was.

Ook plaatste hij publicatieborden in zeehavens waar-
op de barometer-afwijkingen van vier hoofdstations
waren te zien. De meteoroloog maakte gebruik van
de telegrafie, die ruim dertig jaar eerder door Morse
was uitgevonden. Dankzij de telegraaf was het moge-
lijk om gelijktijdige luchtdrukwaarnemingen op ver-
schillende plaatsen met elkaar te vergelijken en uit te
wisselen. Buys Ballot gebruikte die metingen om de
eerste weerkaarten of voorlopers daarvan te maken.
Zo kon hij stormen in kaart brengen en werd het
mogelijk om waarschuwingen uit te geven. De storm-
waarschuwingen werden per telegram naar een
aantal Nederlandse havens waar onder Harlingen,
Amsterdam, Rotterdam en Zierikzee gestuurd.
Zo konden naar voorbeeld van de Engelsen, seinen
worden gehesen aan de seinpalen die langs de kust
waren opgesteld. In Nederland werd bovendien een
bol gehesen als de wind westelijk was of zou worden.
In de loop der jaren werd de stormwaarschuwings-
dienst verder ontwikkeld en werden steeds meer
winddistricten onderscheiden om zo specifiek moge-
lijk te kunnen waarschuwen. Sinds oktober 2013 zijn
een aantal kustdistricten opgenomen in algemene
waarschuwingen van het KNMI. Door die aanpas-
singen kan de toegenomen waterrecreatie op en net
buiten de kustlijn zo optimaal mogelijk worden
bediend. De waarschuwingen worden gegeven in de
vorm van kleurcodes geel (gevaarlijk), oranje
(extreem) of rood (weeralarm).