HET WEER, NADER VERKLAARD

HET WEER, NADER VERKLAARD

Weer op de kaart

De weerkaart is misschien wel het meest karakteristieke
product van de weerkundigen. Na anderhalve eeuw is de
weerkaart nog altijd een ideaal middel om het weer te beschrijven.
De geschiedenis van de Nederlandse weerkaart begint met de
weerkundige Buys Ballot. In 1852 maakte hij de eerste schetsen.
Uit de weinige gegevens was hij in staat zijn beroemde wet te
formuleren: staande met de rug naar de wind, bevindt het lagedruk-
gebied zich op het noordelijk halfrond links van de waarnemer en
het hogedrukgebied rechts. Buys Ballot was er vroeg bij maar niet
de eerste die weerkaarten maakte. In 1668 publiceerde de
Engelse sterrenkundige Edmund Halley een kaart met
windgegevens. De eerste uitgebreide weerkaarten uit de tweede
helft van de 19e eeuw waren van de Duitser Heinrich Brandes.
Hij verwerkte metingen van de Societas Meteorologica Palatina,
een van de eerste weerorganisaties van de Duitse keurvorst
Karl Theodor. Wat op een weerkaart het meest in het oog springt
zijn de hoge- en lagedrukgebieden met de isobaren. Dat zijn lijnen
rond die druksystemen die plaatsen met elkaar verbinden waar de
luchtdruk hetzelfde is. Naast isobaren zijn er ook isothermen, lijnen
die plaatsen met dezelfde temperatuur verbinden, eenvondst uit
1817 van de beroemde geograaf Alexander von Humboldt.

In de loop van de 19e eeuw verschenen de eerste weerkaarten
met isobaren en isothermen. Buys Ballot begon er toen ook in
ons land mee maar pas in de jaren tachtig kwamen de dagelijks
weerkaarten voor een breed publiek beschikbaar. Frankrijk was
eerder: het Franse publiek kon zich al in 1863 abonneren op
dagelijkse weerkaartjes. Buys Ballot ondervond in ons land weer-
stand van sceptici die niet geloofden in het wetenschappelijke
weerbericht en meer vertrouwen hadden in het volksweerkunde.
Ondanks de geringe publieke belangstelling is het KNMI in 1881
begonnen met dagelijkse weerkaartjes. De eerste verschenen bij
het toen malig filiaal in Amsterdam. Het Stadswaterkantoor
verspreidde de kaartjes en verschillende opticiens hingen ze in
de etalage. In de loop van de 20e eeuw ging de weerkaart
steeds meer bieden. Een doorbraak in 1939 was de ontdekking
van fronten, die de voorste begrenzing van een andere luchtsoort
bijvoorbeeld kouder of warmer. Na de oorlog werden de
dagelijkse weerkaartjes uitgebreid met waarnemingen van de
weerballon die metingen doet tot enkele tientallen kilometers
hoogte. Sinds 1983 worden de kaartjes getekend door
computers. Tegenwoordig zijn de computerkaarten met
weersverwachtingen tot zelfs 15 dagen vooruit niet meer
weg te denken uit de metorologie.

Weer Servicedienst Leeuwarden/Wytgaard